De serre in september, over neusrot en groene tomaten

Only two things money can’t buy.
That’s true love and homegrown tomatoes.
– John Denver –

Dit gezegd zijnde heb ik nog nooit zo’n slecht tomatenjaar gehad.
Ik leek wel problemen ipv tomaten te kweken. Nu heb ik hier en daar wel eens een tomatenprobleem gelijk neusrot bv, maar dit jaar waren er absurd weinig gezonde tomaten. Na uitvoerig overleg met mijn moestuinvriend Angelo kan ik alleen maar besluiten dat de problemen dit jaar veroorzaakt werden door te lui tuinieren in combinatie met een te arme (zand)grond.
Te is ook nooit goed.
Andere jaren kwam er altijd een hoop compost en gesteentemeel kijken bij het planten van de tomaten, maar dit jaar verliep alles wat anders door de herinrichting van de moestuin.
In mei verhuisde de serre naar een stuk grond waar nog niet eerder op getuinierd werd en ipv eerst deftig te bemesten en/of bekalken, stopte ik meteen de tomatenplanten in de grond, gooide daar wat varkensdrollen tussen en werkte het geheel af met een dikke mulchlaag. Buiten verschrompelen zal er waarschijnlijk met die drollen niet veel gebeurd zijn aangezien het niet regent in een serre.
Wel geen onkruid gezien.
Over een probleem praktiseren en een mogelijke oplossing weten zijn twee, daarom laat ik in het kort een grondstaal analyseren. Een grote stap dichter bij een succesvol tomatenjaar.
U volgt toch ook?!



Omdat ik het dus zo ongeveer wel gehad heb met die tomaten ben ik al stilletjes afscheid aan het nemen. Dat is trouwens niet zo’n radicaal idee want tomaten rijpen nu veel trager dan in de maanden met warmere temperaturen en langer licht. Andere jaren wil ik ook altijd de laatste tomaten laten afrijpen waardoor de opbrengst in de serre achteraf gezien bijna stil ligt tussen eind september en ergens in november. De serre zou dan veel productiever kunnen zijn met heel wat interessante teelten. Daar vertel ik u volgende week graag meer over wanneer de tomatenplanten definitief het pand verlaten hebben.



Ik wou nu ook niet te bruusk afscheid nemen van de planten dus terwijl de laatste roze (en gele) vruchten nog de kans krijgen om volledig te kleuren plukte ik vorige week alle onrijpe tomaten om te verwerken. Elk jaar ben ik dat wel even van plan, dit jaar is het de eerste keer dat ik het ook effectief deed. En hoe! Salsa, confituur, gefermenteerd, zoet-zuur, relish, … Samen met een vriendin testte ik alle recepten die al jaren op onze to-dolijst staan.
Ik postte enthousiast foto’s op Instagram en Facebook en werd vervolgens de hele avond en volgende dag bestookt met artikels over Het Gevaar Van De Groene Tomaat. Hoofdpijn, buikpijn, maaglast, koorts, slaperigheid en lusteloosheid zouden ons deel zijn. Nu lig ik zelden wakker van zo’n dingen omdat ik (als drinker en ex-roker) het principe “met mate kunt ge het meeste wel verdragen” moet huldigen, maar ik wil nu ook niet half tuinierend Vlaanderen en Nederland met lusteloosheid opzadelen. Het is al zo erg.

Dus, er zaten maar drie dingen op…



Stap één: Google!
Zoals altijd kom je dan steeds bij dezelfde cijfers uit die door iedereen voor waar overgenomen worden. Het bleek om dit stukje tekst te gaan:

“Een onrijpe tomaat bevat solanine. Deze hittebestendige giftige stof wordt terug gevonden in alle leden van de nachtschadefamilie (solanum) waaronder zich ook de aardappels bevinden. 25 milligram van deze stof is genoeg om iemand ziek te maken, hoofd-, buik- en maagpijn kunnen optreden alsook problemen met het zicht. 400 milligram kan dodelijk zijn. De hoeveelheid solanine is afhankelijk van het ras, in sommige rassen wordt tot 32 milligram per 100 gram gemeten”

De conclusie van de schrijver was dan ook als volgt “Groene tomaten zijn dus niet zo gevaarlijk. Om er van te sterven moet je al vele kilo’s eten.”

Ik in mijn eigen gelijk: “Oh zie, wat overdrijven mensen toch altijd, vele kilo’s, wie eet er nu vele kilo’s groene tomaten?” Gevolgd door: “Ik ga toch even uitrekenen hoeveel kilo’s dat dan zijn want dan kan ik dat antwoorden om dat gezaag gelijk in de kiem te smoren.”

Dus: 400 mg: 32 mg =12,5 mg x 100 om er kg van te maken= 1,25 kg.
Zes keer nageteld… nog altijd 1,25 kg.
Toink.

Dus 1,25 kg groene tomaten is voldoende om iemand den hoek om te helpen.
Tamelijk giftig denk ik dan. Zeker omdat solanine niet verdwijnt bij verhitting. Ik kan me wel voorstellen dat wanneer je wat Fried Green Tomatoes met een slaatje met groene tomaten en wat chutney naar binnen werkt je toch al -mits grote honger- aan de helft zit.

Aan de andere kant van de tafel knikte iemand naar mijn potje fermenterende tomaten “Die gaan we dus niet opeten!”

Stap twee: Het gezond verstand
Ik kon dat toch maar moeilijk geloven. Hoe kunnen mensen nu al decenialang salsa’s, chutneys en fried green tomatoes eten van een gevaarlijke plant zonder bovenmatig veel verdachte overlijdens? In Spanje zouden partjes groene (onrijpe) tomaten geregeld onderdeel van een salade zijn en in Cornersmith is het zelfs een gerecht op de kaart.

Een maand geleden zaten er gedurende een paar weken konijnen en kwartels in onze serre en geregeld sneuvelde er wel eens wat tomatenbladeren, maar nooit konijnen of kwartels (enfin, das gelogen, maar die kwartel sneuvelde van iets anders).

Hoe zit dat nu met die giftigheid? Ooit maakte ik een canneloni met tomatensaus, ricotta en de bladeren van bernagie en kwam achteraf op Wikipedia uit bij De Mogelijk kankerverwekkende Eigenschappen van Bernagie.
Zou het niet gewoon altijd wel iets zijn?

Planten bevatten zoveel verschillende stoffen en elk daarvan heeft zoveel verschillende effecten op ons lichaam dat het wel allemaal zal meevallen zolang je een beetje je gezond verstand gebruikt?
Toch?

Stap drie: De Bioloog raadplegen
Enfin, er zat niks anders op dan over te gaan op plan C: De Bioloog raadplegen! Koen hielp mij ook al onduidelijkheden op te lossen met het moestuinboek en was nu ook heerlijk helder.

In tomaten zit geen solanine, dat zit in aardappelen, in tomaten zit een andere alkaloïde nl. tomatine, dat zit vooral in de stengel en bladeren en in veel kleinere mate ook in de vruchten. Het is veel minder giftig dan solanine, volgens de Toxic Plants of North America ligt de toxische dosis tomatine rond een halve kilo tomatenbladeren, dan ben je overigens niet dood, maar heb je maaglast. Tomatine is dus eigenlijk even toxisch als een halve kilo sjoekes. En dat indachtig ligt de toxische dosis Leonidaspralines voor mij rond de vier stuks, want ongeveer neerkomt op 60 gram.

Trouwens … (rode) kerstomaatjes bevatten veel meer tomatine dan gewone tomaten, van 500 tot 5000 milligram per kilo, wat er op neer komt dat volgens bovenstaande cijfers een handje kerstomaten een dodelijk wapen zou kunnen zijn.

Dus wat ons tot het volgende besluit leidt: Het eten van groene tomaten of tomatenbladeren passeert zonder problemen!
Amen.

Hij stuurde ook nog dit artikel uit de NY-Times door dat de wetenschapsjournalist Harold McGee 10 jaar geleden al publiceerde. McGee vond het zo’n zonde om niks te doen met de zeer aromatische bladeren van de tomatenplanten in zijn tuin dat hij op onderzoek ging, hij komt terecht bij studies van Dr. Friedman die al meer dan 20 jaar de effecten van solanine en tomatine bestudeert. Die beweert dat tomatine “een relatief goedaardige alkaloïde” is met zelfs gunstige effecten voor de mens.
Tomatine wordt niet opgenomen door het lichaam maar de alkaloïde bindt zich aan cholesterol in het spijsverteringsstelsel om vervolgens samen uitgescheiden te worden. Zo verlaagt het in het lichaam het niveau van het ongunstige LDL-cholesterolgehalte. Er wordt ook melding gemaakt van de positieve effecten op het immuunsysteem en het remmende effect op de groei van menselijke kankercellen.

Dat is nog eens iets anders dan buikpijn en slapeloosheid, niet waar?